Gerechten uit de keuken van Tsjechië
Dušičky
Zielenbroodjes
Allerzielen, 2 november, is de dag waarop in de Rooms-Katholieke kerk de zielen van gestorvenen worden herdacht. Het idee kwam van de heilige abt Odilo van Cluny, die in de tiende eeuw een gedenkdag instelde voor alle overleden kloosterbroeders op de dag na Allerheiligen. In de twaalfde eeuw werd het door paus Johannes XIX ingevoerd als feestdag voor de hele Kerk. Tegenwoordig is het een dag om de dierbare overledenen te herdenken met kaarsjes en bloemen, maar eigenlijk is het feest bedoeld om de zieltjes van de gelovigen die in het vagevuur zitten aan hun benarde positie te helpen ontsnappen.
Lieve kinderen, dat zit zo: ieder mens bestaat, volgens het christelijk geloof, uit een ziel en een lichaam. Die ziel en dat lichaam worden bij het overlijden gescheiden. Het lichaam gaat het graf in, om bij het Laatste Oordeel weer te herrijzen en verenigd te worden met de ziel. Hoe dat technisch in zijn werk gaat is niet helemaal duidelijk, maar laten we ons nu niet verliezen in bijzaken. Waar het om gaat, dat is de ziel.
Die zieltjes, die gaan òf naar de hel, òf naar de hemel, al naargelang hun merites op aarde. Dat is helder, zou je zeggen, maar zo simpel ligt het natuurlijk weer niet. De protestanten willen er niet aan, maar de Katholieke Kerk -altijd sterk in het ingewikkeld maken van eenvoudige zaken- weet namelijk dat er nòg een afdeling is: het vagevuur. De zieltjes die in het vagevuur terecht komen (en pas op: dat lot valt vrijwel iedereen ten deel), zijn dan wel van de eeuwige verdoemenis van de hel gered, maar zijn nog niet zuiver genoeg om de schittering van God’s licht te kunnen verdragen. Toegang tot de hemel krijg je natuurlijk niet zomaar. Ja zeg, zo zijn we niet getrouwd.
Welnu: de viering van Allerzielen is bedoeld om met gebeden en offers de overledenen te helpen om hun uiteindelijke bestemming te bereiken: eeuwig gelukkig zijn bij Ons Lief Heerke in de hemel.
Het is alweer zeer, zeer lange tijd in onbruik, maar vroeger was, naast missen, processies, bidden, kaarsen en bloemen, het eten van zielenbroodjes -al dan niet onder het prevelen van een gebed- en het uitdelen daarvan aan de minder bedeelde medemens een middel dat zou kunnen helpen om de tijd die door een overleden dierbare in het vagevuur moest worden doorgebracht te verkorten.
Ook in Tsjechië is het gebruik zo goed als verdwenen, maar ook daar werden in vroeger tijden met Allerheiligen en Allerzielen broodjes gebakken. Dat waren ten eerste de “kosti svatých” (“beenderen van de heiligen”). Dat waren kleine langwerpige, eenvoudige broodjes van donker deeg, een klein beetje in de vorm van een botje. Het eerste broodje werd in het vuur gegooid, de rest werd gegeten. Het tweede soort zielenbroodjes waren de “dušičky”, de “allerzieltjes”. Dat waren pakketjes van een deeg van witte bloem en melk, gevuld met pruimenjam. Die dušičky, dat waren de broodjes die werden uitgedeeld aan de arme sukkelaars, en dat zijn de zielenbroodjes die we gaan bakken.
Voor deze Tsjechische zielenbroodjes hebben we nodig:
500 gr. bloem
30 gr. gist
70 gr. suiker
70 gr. boter
1 ei
1 vingergreepje zout
2½ dl. lauwe melk
150 gr. pruimenjam
1 ei
2 el. amandelschaafsel
Doe een paar el. lauwe melk in een kommetje. Daar doe je een theelepel suiker bij. Brokkel er de gist boven en laat het zo staan tot het gaat schuimen.
De boter laat je in een ander pannetje smelten en afkoelen tot lauw.
Zeef de bloem boven een kom. Maak er een kuiltje in. Daarin doe je het gistmengsel. Meng er van de randen af met beetjes tegelijk de bloem door en begin te kneden. Ga verder met kneden terwijl je er het ei, de lauwe melk, de gesmolten boter, een snuf zout en de suiker door mengt. Kneed het tot een glad deeg dat niet meer kleeft. Dek het af met een doek en laat het op een tochtvrije plaats rijzen tot het in volume verdubbeld is.
Verwarm de oven voor op 200ºC.
Op een met bloem bestoven werkblad rol je het deeg uit tot een lap van 1 cm. dik. Snij het in vierkantjes van 6 x 6 cm. Op elk vierkantje leg je een lepeltje pruimenjam. Sla de vier punten over elkaar dicht. Bestrijk de zielenbroodjes met losgeklopt ei en bestrooi ze met geschaafde amandelen. Bak ze goudbruin in de hete oven.